Lorio, Jean-Lambert (1793-1869)
Jean-lambert Lorio werd op 18 februari geboren te Ans et Glain in de provincie Luik.
Hij was een bekwaam aardbeikweker die in totaal tussen 1847 en 1860 meer dan 15 rassen heeft ontwikkeld. Zijn kwekerij bevond zich in de Rue Naimette, Hocheporte, te Luik en bestond uit 7 ha. landbouwgrond.
‚Reine des Belges‘ (synoniem ‚Louise-Marie‘) was zijn allereerste aanwinst, de naam van dit ras werd gegeven door zijn stadsgenoot en tevens aardbeikweker Hyacinthe Haquin, als hommage aan de eerste Belgische Koningin (1812-1850)
„Saint-Lambert“ en „Triomphe de Liége“ waren zijn meest succesvolle rassen.
Zijn laatste rassen waren ‚Enfant prodigue‘(1860) en ‚Duchesse de Beaumont‘(1859)
„M. Lorio est un grand semeur. A l’une des expositions de Liége de cette année (1851), il a exhibé seize nouvelles variétés de fraises, toutes remarquable et d’un goût exquis“ Belgique Horticole-Liége-1851-
Op deze tentoonstelling werden 10 personen, met ‘goede smaakpapillen‘ aangesteld om de twee lekkerste uit te kiezen en te benoemen : De eerste kreeg de naam ‚Naimette‘, naar de straat waar Lorio zijn kwekerij gevestigd was en de tweede werd naar hem genoemd ‚Lorio‘ dus.
Andere creaties van JL.Lorio : ‘Grétry’ ‘Muscadin de Liège’ ‘Excellente’ ‘Délicieuse’ ‘Leopold I’ ‘Charlemagne’ ‘Napoleon’ ‘Ferdinande’ ‘Honneur de la Belgique’
'Reine des Belges' (1849) werd bekomen uit een zaailing van ‚British Queen‘(Joseph Myatt-)
„…rond-ovale soms afgeplatte vruchten, kersrood tot paarsrood, zacht vruchtvlees, zoet, geparfumeerd van eerste hoedanigheid“
Ref. Belgique Horticole (1858)
„La fraise coupée la veille, se conserve fort bien, sa couleur est fraîche, son arôme parfait“ Charles Morren (1849)
‚Triomphe de Liège‘(1851) -Samen met ‚Saint-Lambert‘ de populairste aardbei van JL.Lorio en blijkbaar ook de grootste qua vrucht…
„Nous en avons vu des fruits qui n’entraient pas dans un verre de bière d’un demi-litre…“ Charles Morren in Belgique Horticole (1852) met kleurplaat.
Wereldwijd verspreide variëteit, nog in 1954 aangeboden in de catalogus van Roland Chapron-Caen-F-
‘Muscadin de Liège’ (1850) -Populair in Frankrijk en vermeld in de lijst van de 40 beste rassen van Leon de Lambertye (1866) (Le Fraisier)
„Cette fraise est une des plus belles et des meilleures“ volgens A.Robine in Revue Horticole (1869)
"Excellente" werd veel aangeboden in Franse kwekerscatalogi van 1860 tot 1909 : E.Millet uit Bourg-la-Reine-, Cayeux-Leclerc, Vilmorin-Andrieux en E. Forgeot , allen uit Parijs.
Er is een kleurplaat in "Annales de Pomologie Belge et Etrangère"-1855-p.330 met een 5 tal afbeeldingen van zaailingen van J.L.Lorio waaronder deze 'Excellente'.
Ref. 'Belgique Horticole' anno 1852 met 'Grétry' 'Triomphe de Liège' 'Saint-Lambert' en 'Muscadin de Liège'
‘Grétry’ (1850) -„Langwerpige donkere vrucht met paars vruchtvlees, zoet, verfrissend en met zeer grote productiviteit.“ Verwijst naar de Luikse componist André Grétry.
Veel geteeld ras in Wallonië, zelfs tot ver in de jaren 1930 werd dit ras aangeboden door streekcatalogi uit Luik en Huy zoals H.Galopin, J.Belot, Gonthier, Colette-Ronchaine…
„De 1890 à 1914 elle était très appriécée par les cultivateurs des coteaux du Thier-à-Liége et du sud de Vottem“ René Habran (1949)
Heel waarschijnlijk is de aardbei ‚Noir de Vottem‘ identiek aan ‚Saint-Lambert‘
Nog steeds in omloop.
'Lorio' en Naimette' in Belgique Horticole' 1851-
‚Naimette‘ (1850)-Bekomen uit een zaailing van ‚British Queen‘ (Joseph Myatt ) „La couleur du fruit est le pourpre vineux-violet; les grains sont saillants et rouges; L’odeur est vinause, excellente, le dedans est creux et rose; le goût de cette fraise est sucrée, très vineux et d’un délicieux arôme…“
‘Lorio’(1850 )…”Nous avons compté sur une tige de cette espèce de fraisier 28 fruits et 25 sur un autre. Nous nommons cette variètè Fraise Lorio, la dédiant à son producteur”…Ref. “Belgique Horticole (1851)
‚Duchesse de Beaumont‘ 1859) syn. ‚Comtesse de Beaumont‘--Beschreven en geïllustreerd in E.Regel’s „Die Himbeere und Erdbeere“ (1866)-N° 18-behorende tot de 34 beste rassen uit die periode.
Een van zijn laatste ‚creaties‘.
‚Ferdinande‘ (1856-) JL.Lorio beschouwde dit ras als zijn kostbaarste aanwinst. We konden nog niet achterhalen wie ‚Ferdinande‘ was…in 1913 komt ze nog in catalogi voor.
Als nieuwigheid is deze aardbei beschreven en geïllustreerd in „Journal d’Horticulture Pratique de la Belgique“ (1858) onder directie van de voormalige directeur van de Botanische Tuin te Brussel, de heer H.Galeotti.
„La chair est rosée, très juteuse; un doux arôme framboisé s’y marie heureusement au gôut de la fraise des bois…“
Zijn laatste 'creatie' en niet zijn beste...: 'Enfant Prodigue' (Wonderkind) : Als een doordragend ras op de markt gebracht maar al spoedig bleek dat de ‚remonterende‘ eigenschap nog niet volledig was gefixeerd, want de jaren die volgden werden alleen in het voorjaar vruchten geoogst in plaats van doorlopend van voor- tot najaar.
In Belgique Horticole uit 1860 werden ze uitvoerig beschreven en afgebeeld met een mooie kleurplaat.
Dit ras mag niet verward worden met een andere ‚Enfant Prodigue‘ in 1855 ontwikkeld door de Luikse kweker ‚Jacob-Makoy‘, dit is een witvruchtige vier-jaargetijde aardbei (Fragaria semperflorens)
Het was een droom voor elke aardbeizaaier om een grootvruchtige ‚doordrager‘ te ontwikkelen : pas in 1893 ‚creëerde‘ de Franse pastoor J.P.Thivolet uit Chenoves zijn allereerste ‚Fraise remontante‘ Saint-Joseph, een mijlpaal in de geschiedenis van de aardbei.
Nog andere 'creaties' zijn :
‚Leopold I‘ (1852) -Opgedragen aan de eerste Belgische koning Leopold I (1790-1865)
Kleurplaat in „Annales de Pomologie Belge et Etrangère“ (1855)
Délicieuse‘ (1850) -Door zijn kleur een aparte variëteit volgens Ferdinand Gloede (1865) „Gele abrikooskleurige vruchten met wit-geel binnenste, zoet en geparfumeerd“
Een van de favoriete aardbeien van de kwekerij Louis van Houtte uit Gent : ‚Délicieuse‘ wordt van 1851 tot 1871 doorlopend aangeboden.
‚Charlemagne‘ De enige referentie vinden we terug in het aardbeiboek van Franz Goeschke ‚Das buch der Erdbeeren‘ uit 1888. Zonder beschrijving noch illustratie.
‚Napoleon‘ (1854 ) Beschrijving in „Annales de Pomologie Belge et Etrangère“ -1855- met kleurplaat.
J.L.Lorio had als soldaat meegevochten in het leger van Napoleon Bonaparte, als hommage aan deze veldheer noemde hij een aardbeiras naar hem.
Referenties =
* Pomologues et amateurs de fruits au pays de Liége par Joseph BEAUJEAN
* Meerdere jaargangen uit ‘La Belgique Horticole’-Brussel-
* „Journal d’Horticulture Pratique de la Belgique“ (1858)
* “Belgische aardbeien” door Lieven Decrick en Guy Dirix (onuitgegeven brochure)
*”Les fraises Belges” door Philippe Delwiche